Myke van de Wiel van Team Flow is sport- en prestatiepsycholoog en doet samen met haar tweelingzus Anne op het hoogste niveau atletiek op het onderdeel Meerkamp. Myke weet wat focus op het behalen van sportieve doelen is. Bij belangrijke wedstrijdmomenten moet alles kloppen voor een optimale prestatie. Zenuwen, onzekerheid en angst gaan ongevraagd mee naar een toernooi. Ze versterken en verstoren presteren. Myke is open over haar eigen ervaringen, maar ook benieuwd naar belevingen van andere topsporters.

 


Voor Flow stelt Myke nieuwsgierige vragen en geeft mentale inzichten en adviezen. Deze maand sprak zij Olympisch bobsleeër Jelen Franjic.

 

 

 

 

Angst in de bobslee

De maand januari betekent hoogseizoen voor bobsleeërs. Mondiaal zijn de wedstrijden in volle gang en op dit moment vinden de wereldkampioenschappen in het Zwitserse St. Moritz plaats. Helaas geen deelname van de Nederlandse ploeg, omdat zij het zonder stuurpiloot Ivo de Bruin moeten doen. De Bruin zette vorig jaar na de Winterspelen een punt achter zijn carrière, waardoor TeamNL nu genoodzaakt is nieuwe stuurpiloten op te leiden. Hoewel de volgende Olympische Spelen pas over drie jaar zijn, staan die uit 2010 nog voor velen in het geheugen gegrift. Op deze Winterspelen besluit stuurpiloot Edwin van Calker een paar dagen voor de race af te zien van deelname met de viermansbob. De reden: angst om de bob niet onder controle te kunnen houden op de gevaarlijke baan in Vancouver.

We spraken Jelen Franjic, Olympisch bobsleeër. Jelen erkent dat deze gebeurtenis dertien jaar na dato nog steeds een groot onderwerp is in de Nederlandse bobsleewereld. Hij respecteert de keuze van Van Calker, maar had wellicht een ander besluit genomen.

Jelen zegt: “Bobslee is een harde wereld, maar op dit soort momenten moet je hard zijn. Ik ben ook vaak genoeg angstig in de bobslee gestapt, maar wanneer er veel geïnvesteerd is zou ik het op het grootste wereldtoneel niet laten afweten.”

Stalen zenuwen

Niet voor niets wordt het bobsleeën gezien als de Formule 1 onder de wintersporten. Bobsleeërs kunnen namelijk met 150 kilometer per uur door de baan vliegen, wat moet getuigen van stalen zenuwen. Het wereldrecord tikt zelfs een indrukwekkende 210 kilometer per uur aan. Angst is een natuurlijke waarschuwing van het brein om de sporter te behoeden voor gevaar. Bobsleeën is risicovol fysiek, maar ook mentaal. Sommige atleten kampen met klachten van migraine, overgevoeligheid voor licht en lawaai en zelfs zware depressies (Schneider, 2020).

Angst en arousal

Angst is een emotie die iedereen wel eens ervaren heeft. De ademhaling versnelt, het hart gaat sneller kloppen, de spieren spannen zich aan en de bloeddruk gaat omhoog.  Om optimale sportprestaties te leveren is een optimaal arousal niveau van belang. Hierbij is iemand alert en komt er een flinke dosis adrenaline vrij. Als sporters te veel arousal ervaren ontstaat er angst en stress, en bij te weinig ontstaat er verveling of weinig motivatie. De Inverted-U theory legt uit dat prestaties optimaal zijn wanneer de arousal op een gemiddeld niveau is (Arent & Landers, 2013). Toch moet hier ook een kanttekening bij gemaakt worden en zal het optimale arousal niveau niet bij elke sporter en sport hetzelfde zijn. Iedereen presteert namelijk het beste bij zijn of haar Individuele Zone van Optimal Functioning (IZOF) (Hanin, 2007). Daarnaast zullen sporten waarbij veel adrenaline is, zoals het bobsleeën, beter presteren wanneer het arousal niveau gemiddeld tot hoog is.

Mentale training

Angst komt vaak voor bij sporten waaraan grote risico’s verbonden zijn. De vraag is dan ook of de angst die Edwin van Calker ervaarde getraind had kunnen worden. Onderzoek laat zien dat mentale training er wel degelijk voor kan zorgen dat sporters beter met hun angsten kunnen omgaan. Met ontspanningsoefeningen en bepaalde ademhalingstechnieken kunnen zij controle krijgen over hun angsten (Glass et al., 2019). Daarnaast is het van belang bij gevaarlijke sporten, zoals het bobsleeën, te weten dat je getraind bent en het kunt. Zolang je je maar concentreert op wat je doet, en bepaalde concentratieoefeningen kunnen daarbij helpen. Ook Jelen Franjic erkent dit en denkt dat ervaring een belangrijke factor is om goed met angsten om te gaan.

Jelen: “Bobslee is zowel fysiek als mentaal een zware sport, maar ervaring speelt een belangrijke rol. Hoe meer afdalingen je hebt gedaan, hoe beter je met deze angst om kan gaan”.

Eén ding is duidelijk: ook met veel ervaring heb je niet altijd invloed om de angst onder controle te houden. Maar met de juiste focus en mentale training kun je wel een heel eind komen. Het beste wat je kunt doen is vertrouwen op je eigen kunnen, weten dat je getraind bent en je te concentreren op de taak die je moet doen. En tenslotte:

Jelen Franjic: “Angst zal altijd blijven bij bepaalde banen, maar dat hoort nou eenmaal een beetje bij de sport”.

Hopelijk zien we hem over drie jaar dan ook gewoon op de Olympische Winterspelen staan.

Referentielijst

Arent, S. M., & Landers, D. M. (2013).

Arousal, Anxiety, and Performance: A Reexamination of the        Inverted-I Hypothesis. Research Quaterly for Exercise and Sport, 74(4), 436-444. doi: 10.1080/02701367.2003.10609113
Carol, R. G., Spears, C. A., Perskaudas, R., & Kaufman, K. A. (2019). Mindful Sport Performance          Enhancement: Randomized Controlled Trial of a Mental Training Program With Collegiate          Athletes, Journal of Clinical Sport Psychology, 13(4), 609-628. doi: 10.1123/jcsp.2017-0044
Hanin, Y. L. (2007). Emotions and athletic performance: Individual zones of optimal functioning model.   In D. Smith & M. Bar-Eli (Eds.), Essential readings in sport and exercise psychology, 55–73. Human Kinetics.
Schneider, C. (2020). Bobsleigh. Injury and Health Risk Management in Sports, 515-555. doi:    10.1007/978-3-662-60752-7_84
Foto’s via Jelen Franjic (IBSF)