Sportpsycholoog in trainingspak samen met de coach op het veld

Sportpsycholoog in trainingspak samen met de coach op het veld

23 november 2018 | sportpsychologie

Deze leerlijn voor talenten van 12 t/m 17 jaar is toegespitst op de mentale aspecten die een rol spelen bij presteren zoals:

  • Omgaan met stress en teleurstelling,
  • mentaal herstel en het behoud van zelfvertrouwen,
  • concentratie en optimale spanning.

Sportpsychologische theorie vanuit het boek GAS en REM in de sport. Mentaal Sterk Coachen, komt terug in fysieke trainingsvormen waarbij de talenten op hun eigen sportplek ervaren wat ‘presteren onder druk’ is.

De Leerlijn Mentaal Topsport is een mentaal coaching programma voor sporters, dat net als bijvoorbeeld conditietraining een vast onderdeel van de trainingsopbouw is. De inhoud wordt aangepast aan de sport en ontwikkelingsniveau/leeftijd van de talenten.

Concreet betekent dit dat de sportpsycholoog naast de coach staat: op het veld, op de baan of langs het bad. Ze staan letterlijk naast elkaar en vermenigvuldigen zo hun kennis, zodat de talenten in hun eigen trainingstaal- en omgeving hun mentale weerbaarheid trainen. Wanneer ze achttien jaar zijn, is hun lichaam en geest klaar voor topsport op mondiaal niveau.

Als jonge topsporter sta je onder druk

Stel je wilt profvoetballer worden of de nieuwe Daphne, Kiki, Ranomi, Sven of Epke en je komt in een RTC, BVO of selectieteam. Je gaat vaker trainen en wordt uitgenodigd voor trainingsstages, wedstrijden in het buitenland. Je ouders rijden je overal heen en investeren geld en tijd in je sport. Je gaat naar trainingen op Papendal en doet mee met de selectiedagen voor Jong Oranje. Er zijn ranking-systemen die bepalen of je in het team blijft of afvalt. De verwachtingen zijn vaak hoog. Je moet je diploma halen op school en daarvoor plannen en organiseren.

Week in, week uit wordt het uiterste van je gevraagd. De coaches willen inzet zien en dat je ervoor gaat. Je ouders ook. Soms moet je afvallen, gespierder worden, meer bewegen, feller zijn, je vaker laten horen, samenwerken, verder springen. De lijst van eisen is eindeloos. Je moet plezier hebben en vooral je best doen. Sowieso heb jij al een grote drive vanuit jezelf. Van jongs af aan, wil je al winnen met alles en het liefst geen fouten maken. Je wilt je ouders en je coach niet teleurstellen en baalt er zelf ook van als het minder gaat. Falen of mogelijke missers blijven soms door je hoofd spoken.

“In topsport verlies je vaker dan je wint, lees ik in een artikel van oud-topsporters Stefan Groothuis, Minke Booij, Peter Blangé en Esther Vergeer. Dat kan een deuk in je zelfvertrouwen geven …”

Die deuken mogen wij als sportpsychologen repareren. Dat lukt gelukkig vaak. Soms moet ik doorverwijzen naar een collega sportpsycholoog met een klinische achtergrond, omdat de deuk al te diep is. Die deuken zijn in mijn optiek vaak te voorkomen. Wanneer sporters structureel leren hoe zij met ‘de prestatiedruk’ om moeten gaan en zowel de coach als ouders inzicht hebben, welke rol zij hierin spelen.

Sportpsycholoog zichtbaar en benaderbaar
Het aanleren van mentale vaardigheden wordt al breed erkend. Echter de mogelijkheden om hiermee als sportpsycholoog aan de slag te gaan, beperkt zich meestal tot incidentele bezoeken. Met de sportinnovatieprijs hoop ik daar in heel Nederland verandering in te brengen. Wel vanuit de visie van Team NL: De coach staat centraal, want die zorgt voor de vertaalslag op de sportplek. Voor topsporters binnen een High Performance programma van een CTO, BVO of talentenacademie wordt het normaal dat er met regelmaat een sportpsycholoog in trainingskleding aanwezig is, die net als de conditietrainer een vast onderdeel van het begeleidingsteam is.

“Het geeft en positief effect op de lange termijn voor de sporters, coaches en ouders. Frustratie en agressie vermindert, focus en vertrouwen groeit. Dit zie je terug in de medaillespiegel.”

De Leerlijn Mentaal Topsport

Iedere maand staat een ander mentaal thema centraal. De coaches en de ouders worden getraind, zodat zij leren hoe zij door hun pedagogisch handelen het prestatiegedrag van het talent positief beïnvloeden. De inhoud van het mentale trainingsprogramma sluit aan op de ontwikkelingsfases van de sporter:

12-13 jaar Vroege adolescentie (puberteit).

De basis. Wie ben ik?

Trainen omvang en belastbaarheid.

Factoren die van invloed kunnen zijn:
– Overgang van basisonderwijs naar de middelbare school;
– Start van een periode van lichamelijke en hormonale verandering.

Ontwikkelen: Zelfinzicht.

14-15 jaar Midden adolescentie:

Verdieping. Wat beslis ik?

Trainen voor hoog niveau.

Factoren die van invloed kunnen zijn:
– (Dis)balans school, topsport, hobby’s, vriendschappen;
– Lichamelijke en hormonale verandering;

Ontwikkelen: Zelfdiscipline.

16-17 jaar Adolescentie (voor volwassenheid):

Verrijking. Waar wil ik heen?

Trainen om te presteren.

Factoren die van invloed kunnen zijn:
– Schoolexamen;
– Gedragsverandering c.q volwassen worden.

Ontwikkelen: Zelfsturing.

Flow Mentale Training Danielle van der Klein-Driesen

“Het is een plan dat wat betreft opzet en omvang nooit ingezet is. Wel heb ik zelf (een deel van) de inhoud uitgevoerd bij S.V.B. Excelsior, Intime Tennis Academy en de Karate Bond.”

Zij bieden de kans om de kwaliteit van de inhoud te verfijnen en te verbeteren.

Inhoud:

Aan het begin van de maand wordt één keer de mentale training verwerkt in de fysieke training, waarbij de coach en de sportpsycholoog de training samen geven. De coach krijgt een samenvatting met: Het doel, de theorie, de didactische opbouw en oefenvormen. In een kort overleg wordt afgestemd wat de belangrijkste mentale punten zijn van de training en worden ideeën gedeeld om de mentale vaardigheden fysiek inzichtelijk te maken. Dit kan bijvoorbeeld door: resultaatgerichte oefeningen, groepsdruk of samenwerkingsopdrachten. De rest van de maand houdt de coach het mentale thema als rode draad voor zijn eigen trainingen. De talenten krijgen zo de kans de mentale vaardigheden te oefenen en in te slijpen.

De op het eerste gezicht eenvoudige fysieke oefenvormen worden doelmatig ingezet voor het aanleren van mentale vaardigheden. Er is gedurende het seizoen een opbouw met:

  1. Diagnostiek: Mentale screening;
  2. Interventie: Toepassing mentale vaardigheden;
  3. Evaluatie: Terugkoppeling en bijsturen.

De nationale Sportinnovator Prijs 2018: Mind your fitness

Er zijn negenendertig innovatieve ideeën ingediend. 4 december 2018 wordt de uitslag bekend gemaakt.

Het innovatie idee: De Leerlijn Mentaal Topsport word gesteund door:

  • Rotterdam Topsport
  • Dordrecht Topsport
  • Nederlandse Volleybal Bond
  • Regionaal Talenten Centrum Volleybal
  • Karate Bond
  • LOOT-school Thorbecke Voortgezet Onderwijs
  • Stichting Betaald Voetbal Excelsior
  • Intime Tennis Academy
  • Hockeyvereniging Leonidas
  • Geoffrey Berens Coaching

 

Nu de jury van de Nationale Sportinnovator Prijs 2018 nog …!

GAS en REM in Rotterdam Topsport Magazine

GAS en REM in Rotterdam Topsport Magazine

25 juni 2017 | Gas en Rem in de sport

Vaak is het eten of gegeten worden.

Leer topsporters en talenten mentale vaardigheden aan, en vergeet als coach ook niet om naar jezelf te kijken. Dat is het devies van Rotterdamse sportpsycholoog Daniëlle van der Klein-Driesen in een notendop. Onlangs bracht zij een boek uit over dit onderwerp: Gas en Rem in de sport. Lees hier meer over het boek.

Dimmen of gas geven op de juiste momenten vraagt om maatwerk. Volgens Daniëlle heeft elke sporter een eigen handleiding, of je nu individueel of in een groep moet presteren. Vanuit haar praktijk aan huis begeleidt zij topsporters en talenten mentaal. Sinds zeven jaar is zij verbonden aan Rotterdam Topsport.

Een carrière in de sportpsychologie? Vertel.

“Dat was voor mij bijna een vanzelfsprekende keuze, nadat ik als orthopedagoog en docent mijn loopbaan startte. Sport liep altijd al als een rode draad door mijn leven. Ik sportte zelf veel en ging met topsporters om, zoals marathonlopers Vivianne Ruijters en Luc Krotwaar. Atleten vroegen mij advies. Dat triggerde mij. Bij de Faculteit Bewegingswetenschappen heb ik toen mijn aantekening als sportpsycholoog gehaald en daarna mijn accreditatie voor de Vereniging voor Sportpsychologie Nederland (VSPN).

Als sportpsycholoog werkt Daniëlle vaak met talenten van twaalf tot eenentwintig jaar. Volgens haar is het logisch dat zij bij deze leeftijdscategorie veel wordt ingezet, doorgaans op verzoek van hun coaches. “Vanaf je twaalfde gaat de druk omhoog, zowel in de sport als op school.

De druk stijgt. En dan?

“Deze talenten ervaren druk vanuit ‘het systeem’. Je moet nu eenmaal voldoen aan selectiecriteria die gesteld worden om op het hoogste niveau mee te mogen draaien. Ze ervaren echter ook druk vanuit zichzelf, ze zijn gedreven en willen presteren. Falen of fouten maken is moeilijk, zeker als er meerdere ogen op je gericht zijn. Soms gaat het gas er in één keer open en ontploffen ze ogenschijnlijk vanuit het niets tegen de scheidsrechter of een tegenstander. Als coach of ouder kun je vooraf rekening houden met de factoren die dit veroorzaken, door wat je zegt en wat je laat zien met je eigen gedrag.”

Precies die dunne scheidslijn, van handelingen die je helpen te presteren naar handelingen die je juist belemmeren – dat is waar Daniëlle het over heeft in haar boek. Zij omschrijft dit als Gas en Rem en adviseert een balans in beiden en hoe dit voor elkaar te krijgen op de sportplek.

Een soort sweet spot dus?

“Als je als sporter graag wilt winnen en fel bent, dan is dat nuttig. Net als een situatie rustig overdenken en strategisch willen aanpakken. Maar een teveel aan gas uit zich in onbezonnen acties. Een teveel aan rem juist in piekeren, twijfelen en veilige keuzes maken. Niet echt praktisch in een wereld die bekend staat om snelle besluiten.

Als je als keeper te veel nadenkt over een naderende bal gaat het fout. Uiteindelijk draait het om de optimale prestatie. Niet alleen bij de sporter, ook bij de coach. Hoe moeilijk dat is, zag je in de kampioenswedstrijd van Excelsior-Feyenoord.”

Hoe bereik je zo’n optimale prestatie?

“Wees je eerst bewust van jouw categorie. Heb je eerder te veel Rem of te veel Gas? Weet je hoe je jezelf en als team kunt herpakken als het niet loopt? Nederlands hockeyteamspeelster Marloes Keetels zegt in mijn boek: ‘Coaches die zelf door het lint gaan, creëren een team dat als kip zonder kop gaat spelen’.

Mijn methodiek is een standaard, de oplossing is op maat. Je leert bijvoorbeeld als sporter hoe je jouw aandacht alleen richt op datgene wat ertoe doet en wat je bijvoorbeeld met ‘storende’ gedachten kunt doen. Op het sportveld kun je dit oefenen door ‘resultaat’ in je training te verwerken en de sporter zich bewust te maken welk gedrag helpt bij succes. Maar altijd met hetzelfde doel: voorbereid zijn om het beste van jezelf te laten zien.”

Daniëlle beschrijft in haar boek de aanpak van coach Thomas Notermans bij zijn roeiers Marieke Keijser en Janneke van der Meulen. Volgens Daniëlle is dit het perfecte voorbeeld van het feit dat één groep verschillende behoeftes heeft.

Hoe ga je als coach om met die verschillen?

“De een vindt het prettig om vlak voor de start nog eens instructies te krijgen, de ander heeft juist meer behoefte aan ontlading. Thomas zegt: ‘Marieke moet je niet zenuwachtig maken. Gewoon een beetje lol samen hebben’. Net als judoka Matthijs van Harten die zich enorm goed voorbereid op een wedstrijd. Hij heeft echter ook van tevoren juist wat humor nodig om te kunnen ontspannen. Als je hem dan voedt met te veel informatie ervaart hij dat soms als heel onprettig. Dat is iets wat je als coach goed moet kunnen aanvoelen.”

Bestaat er ook zoiets als een Rotterdamse aanpak?

“Als ik een voorbeeld zou moet noemen, dan ga ik voor tenniscoach en voormalig profspeler Raemon Sluiter. Hij toont in zijn benadering een behoorlijke Rotterdamse nuchterheid ‘volgend jaar weer een Roland Garros’. Dit helpt om de sporter om beide benen op de grond te houden.” In het boek vertelt Raemon: “De avond voor de wedstrijd spreken we over de tegenstander. Hoe speelt ze, wat gaat Kiki doen.

We herhalen dingen die belangrijk zijn. Kiki kan snel afgeleid zijn. Ze heeft dan de neiging als er iets gebeurd om dan heftig te reageren, bijvoorbeeld door een foute bal, een geluksbal, gedrag van de tegenstandster. Dit kan haar taakgerichtheid verstoren.”

Als afsluiter een gouden tip?

“Blijf bij jezelf, maar houd rekening met elkaar. Wanneer je als topsporter je bewust bent wat je prestatie zou kunnen verstoren, dan kun je je daarop voorbereiden en oplossingen vooraf zoeken. In mijn boek staan veel voorbeelden hoe je dit kunt doen. Je ziet hoe je een mentaal plan kunt maken en uitvoeren. Tot slot, laat zien dat je de sterkste bent en stem je houding daaropaf.

Het is eten of gegeten worden.

Einde interview. Je kan het hieronder integraal lezen. Floep naar pagina 44.

 

 

Gas en Rem in de sport - Mentaal sterk coachen

‘GAS en REM in de sport. Mentaal sterk coachen’ is geschreven voor coaches, sporters, ouders, scheidsrechters en begeleiders in de (top)sport.

Het boek gaat over de invloed van emoties (GAS) en gedachten (REM) op prestatiegedrag. Hoe haal je het beste uit jezelf? Hoe stuur je bij met jouw coachgedrag?

Lees hier meer over GAS en REM in de sport. Mentaal sterk coachen.